বতমান তুলকাৰৰ অৱসেৰ গােটই দশবাসীেক ভাবুক কিৰ তুিলেছ ৷
মাৰ কাৰেণ পােছ িেকট খলৰ সেত পিৰচয় হিছল বনচন এ হেজজ কাপৰ সময়ত ৷ সই িতেযািগতাত ৰিব
শাীেয় ছিয়ন অৱ ছিয়ন িহচােব এখন অিড গাড়ী লাভ কিৰিছল ৷ সই সময়ত খলুৈৱ সকেল মাক বাৈকেয়
আকিষত কিৰিছল ৷ তাৰ লগেত ধাৰািবৱৰিণ িদয়া ভাষকাৰ সকেলও মাক সমােনই আকিষত কিৰিছল ৷ িবেশষৈক
িৰিছ বনও, আয়ান ছেপল আ টনী েগ মাৰ ইংৰাজীৰ শ ভাাৰত যেথ ভাৱ পলাইিছল ৷
‘েমনডাছ’ (Tremendous) বালা এটা ইংৰাজী শ মাৰ বৰৈক পচ হ’ল ৷ পচ হ’ল মােন এেন লগা হ’ল যন
এই ‘েমনডাছ’ বালা শেটা মাৰ াতিক জীৱনৰ এটা অংগ হ পিৰল ৷ মাক যিদ মােয় সােধ, ‘‘পাৰৰ মাংসৰ
আা কেন হেছ ?’’ মই এেকা িচা নকৰাৈক উৰ িদওঁ, ‘েমনডাছ’ ! খিল থােকােত ভিৰ মােচাকা খাই দুখ
পােল মই িচঞিৰ উেঠা, ‘উ ! িক েমনডাছ িবষ !’ িবয়াৰ িঠক হাৱাৰ পাছত মাহীেদউক চাবৈল আিহল মাৰ ভািব
মহােদউ ৷ দখা কিৰবৈল যাৱা আেগেয় মাহীেয় মাক সুিধেল, ‘‘অই তাৰ মহােটা কেনকুৱা লািগল ?’’ মই িক উৰ
িদেলা আপুিন িঠেকই অনুমান কিৰব পািৰেছ ৷
মাৰ পিৰয়ালৰ লাকসকল তথা মাৰ বু বাব সকেলােৱ মাৰ এই ‘েমনডাছ’ ীিতত বছ আেমাদ পাইিছল ৷
অিত সানকােলই ‘েমনডাছ’ মাৰ ডাক নামত পিৰণত হ’ল ৷ পােছ খাৰেখাৱা অসমীয়া মুখত ‘েমনডাছ’ শেটা
হ’ল গ ‘িতিৰ মান দাছ’ ! পিৰিিত সােপে তওঁেলােক মাক নাম ‘িতিৰ’, ‘মান’ বা ‘দাছ’ বুিল সোধন কিৰবৈল
ধিৰেল ৷
এিদন মই মাৰ িনজৰ কামত ব আিছেলা ৷ হঠােত মাৰ বুেৱ এজন লৰ মািৰ আিহ মাক এটা সাংঘািতক খবৰ
িদেল ৷ চুবুৰীৰ সমবয়সীয়া ল’ৰা কইজনমান হেনা চাইেকল অিভযানত পাগলািদয়া অিভমুেখ যাব ৷ মই তওঁেলাকৰ
লগত যাম নিক জািনবৈল িবচািৰেল ৷ মই যিদও িনজৰ কামেতই ব আিছেলা তথািপও লগৰ ল’ৰাৰ লগত
পাগলািদয়াৰ পাৰৈল নােযাৱা ক থািকব লগা কামেতা ব নািছেলা ৷ তৎণােত মাৰ এভন চাইেকলখন উিলয়াই
মেয়া অিভযানকাৰী দলৰ লগ ল’লা ৷
পাগলািদয়াৰ মসৃণ বলুকাত আিম িেকট খিল আেপানেভালা হ’লা ৷ খলৰ লেগ লেগ মই অৱেশ ভাষকাৰৰ ািয়
পালন কিৰ খলৰ ধাৰািবৰিণও িদ আিছেলা ৷ নকেলও হ’ব মাৰ মুখৰ পৰা সঘনাই ‘েমনডাছ ছট বা বল বা আন
িকবা’ ওলাবৈল ধিৰিছল ৷ িফিং কিৰ থােকােত মই মােজ মােজ অকনমান সময় ৰ িদওঁ যােত মাৰ ধাৰািবৰিণ
সুকলেম সমা কিৰব পােৰা ৷ মাৰ ধাৰািবৰিণ িন বুবগেয়া বছ আেমাদ পাইিছল ৷
যিদ কেনবাৈক ধাৰািবৰিণ িদ থকা অৱাত মাৰ ভিৰৰ তেলেৰ বলেটা সৰিক বাউেৰীৰ পাৰ হ যায় তিতয়া সই
বুবগেয় মাক ‘িতিৰ’ বুিল ধমক িদেয় ৷ আনহােত যিদ ধাৰািবৰিণ িদ থকা অৱাত মই কেনবাৈক কছ এটা ধিৰ
িদওঁ তিতয়া মাক ‘মান’ বুিল উদগিণ যাগায় ৷
খল চিল থকাৰ মাজেত কােনা এক বু মগজুত খলােল য পাগলািদয়াৰ পানীত নািম গােটা িতয়াই ল’ব পািৰেল
িেকট খলৰ আেমজ আ বািঢ়ব ৷ অিত সানকােলই এজাক ডকা ল’ৰাই তওঁেলাকৰ সকেলা সংেকাচ (আ লগেত
িপি থকা কােপাৰ) বাদ িদ পাগলািদয়াৰ বুকুৈল জাপ িদেল ৷ পাগলািদয়াত সােতাৰা মােনই িবপদ চপাই লাৱা ৷ ওপেৰ
ওপেৰ চােল পাগলািদয়াৰ পানী বছ শা যন লগা পাগলািদয়াৰ কাৱাল সাঁেত অিত সানকােলই আমাৰ বু এজনক
উটুৱাই িন কােনাবাখন পাৱাৈল গ ৷ ৱাদুৱা লািগল ! আমাৰ মাজত সাতুিৰব জনা এজেনা নািছল ৷ িকংকতব
িবেমাৰৈহ আিম ভয়েত িচঞিৰবৈল ধিৰেলা ৷ ইিপেন পানীৰ মাজত আমাৰ বুজেন ওপিঙ থািকবৈল আাণ চা
চলাইেছ ৷ সৗভাগেম কইজনমান খিতয়ক আিম িথয় হ থকা ঠাইিখনৰ ওচৰেৰ পথাৰখনেত আিছল ৷ আমাৰ
িচঞৰ িন তওঁেলাক দৗৰ মািৰ আিহল আ পানীৈল বুিল জাপ িদেল ৷ অিত সানকােলই পানীৰ মাজৰ পৰা আিহ
আমৰ বু সুকলেম পাৰ পােল ৷ পাগলািদয়াত নািম গা ধুবৈল যাৱাৰ বােব খিতয়াকেকইজেন আমাক বাৈকেয় দািব-
ধমিক িদেল ৷ আেদশ িদয়াৰ দেৰই তওঁেলেকা আমাক তৎণাত সই ঠাই এিৰ যাবৈলেকা ক’ল ৷ আিম সকেলা সই
সময়ত বছ ভীিত হ আিছেলা ৷ গিতেক ততাৈতয়াৈক সই ঠাইৰ পৰা যাবৈল সাজু হ’লা ৷
তেনেত খিতয়ক কইজনমানৰ এজেন সুিধেল, িতিৰমান দাস কুিন হা??’’
মাৰ আটাইেকইজন বুেৱ মাৰ িদেশ চােল ৷
‘‘এটু তুমাৰ সঁচা নাম না ?’’
এই েটা িন মাৰ এজন বু ৰ’ব নাৱািৰেল ৷ তওঁ ততািলেক উৰ িদেল, ‘‘হয়, হয় ৷’’
‘‘তুিম ম ভাল খল হান পাউ ৷ তাহােত তুমাৰ নাম ল আটাহ পািৰ আেছ. ।’’
‘‘নাই মােন ……..’’
‘‘তুমাৰ িপেত কুিন?’’
‘‘নলবাৰী কেলজৰ েফচাৰ ৷’’
‘‘অ' হেৰণ দাস ছাৰৰ আপা িনিক ?’’
মই িকবা ক’বৈল পাৱাৰ আগেতই ভােল মােন মূৰ তল ওপৰ হ’বৈল ধিৰেল, ‘‘হয় হয়, হেৰন দাসৰ চিল ৷’’ মই আঁৰ
চকুেৰ চােয় বুিজেলা িকছু ণ আগৈলেক মৃতুভয়ত আতুৰ হ থকা মাৰ বুসকল এিতয়া এই ‘হেৰন দাস হেৰন দাস’
খলত ব হ পিৰেছ ৷ কথা বিছ আগবািঢ়ব িনিদ মই মাৰ আচল নামেটা আ মাৰ দউতাৰ নামেটা ক িদেলা ৷
খিতয়কেকইজন পােছ মাৰ কথাত নহ’ল ৷ তওঁেলােক কিৰেল, ‘‘তইতা হিল িতিৰ মান দাস কুিন ত ?’’
‘‘তওঁ ভাৰতীয় িেকট দলৰ এজন নতুন তাৰকা !’’ বুিল ক আিম তাৰ পৰা িবদায় ল’লা ৷
মাৰ কাৰেণ পােছ িেকট খলৰ সেত পিৰচয় হিছল বনচন এ হেজজ কাপৰ সময়ত ৷ সই িতেযািগতাত ৰিব
শাীেয় ছিয়ন অৱ ছিয়ন িহচােব এখন অিড গাড়ী লাভ কিৰিছল ৷ সই সময়ত খলুৈৱ সকেল মাক বাৈকেয়
আকিষত কিৰিছল ৷ তাৰ লগেত ধাৰািবৱৰিণ িদয়া ভাষকাৰ সকেলও মাক সমােনই আকিষত কিৰিছল ৷ িবেশষৈক
িৰিছ বনও, আয়ান ছেপল আ টনী েগ মাৰ ইংৰাজীৰ শ ভাাৰত যেথ ভাৱ পলাইিছল ৷
‘েমনডাছ’ (Tremendous) বালা এটা ইংৰাজী শ মাৰ বৰৈক পচ হ’ল ৷ পচ হ’ল মােন এেন লগা হ’ল যন
এই ‘েমনডাছ’ বালা শেটা মাৰ াতিক জীৱনৰ এটা অংগ হ পিৰল ৷ মাক যিদ মােয় সােধ, ‘‘পাৰৰ মাংসৰ
আা কেন হেছ ?’’ মই এেকা িচা নকৰাৈক উৰ িদওঁ, ‘েমনডাছ’ ! খিল থােকােত ভিৰ মােচাকা খাই দুখ
পােল মই িচঞিৰ উেঠা, ‘উ ! িক েমনডাছ িবষ !’ িবয়াৰ িঠক হাৱাৰ পাছত মাহীেদউক চাবৈল আিহল মাৰ ভািব
মহােদউ ৷ দখা কিৰবৈল যাৱা আেগেয় মাহীেয় মাক সুিধেল, ‘‘অই তাৰ মহােটা কেনকুৱা লািগল ?’’ মই িক উৰ
িদেলা আপুিন িঠেকই অনুমান কিৰব পািৰেছ ৷
মাৰ পিৰয়ালৰ লাকসকল তথা মাৰ বু বাব সকেলােৱ মাৰ এই ‘েমনডাছ’ ীিতত বছ আেমাদ পাইিছল ৷
অিত সানকােলই ‘েমনডাছ’ মাৰ ডাক নামত পিৰণত হ’ল ৷ পােছ খাৰেখাৱা অসমীয়া মুখত ‘েমনডাছ’ শেটা
হ’ল গ ‘িতিৰ মান দাছ’ ! পিৰিিত সােপে তওঁেলােক মাক নাম ‘িতিৰ’, ‘মান’ বা ‘দাছ’ বুিল সোধন কিৰবৈল
ধিৰেল ৷
এিদন মই মাৰ িনজৰ কামত ব আিছেলা ৷ হঠােত মাৰ বুেৱ এজন লৰ মািৰ আিহ মাক এটা সাংঘািতক খবৰ
িদেল ৷ চুবুৰীৰ সমবয়সীয়া ল’ৰা কইজনমান হেনা চাইেকল অিভযানত পাগলািদয়া অিভমুেখ যাব ৷ মই তওঁেলাকৰ
লগত যাম নিক জািনবৈল িবচািৰেল ৷ মই যিদও িনজৰ কামেতই ব আিছেলা তথািপও লগৰ ল’ৰাৰ লগত
পাগলািদয়াৰ পাৰৈল নােযাৱা ক থািকব লগা কামেতা ব নািছেলা ৷ তৎণােত মাৰ এভন চাইেকলখন উিলয়াই
মেয়া অিভযানকাৰী দলৰ লগ ল’লা ৷
পাগলািদয়াৰ মসৃণ বলুকাত আিম িেকট খিল আেপানেভালা হ’লা ৷ খলৰ লেগ লেগ মই অৱেশ ভাষকাৰৰ ািয়
পালন কিৰ খলৰ ধাৰািবৰিণও িদ আিছেলা ৷ নকেলও হ’ব মাৰ মুখৰ পৰা সঘনাই ‘েমনডাছ ছট বা বল বা আন
িকবা’ ওলাবৈল ধিৰিছল ৷ িফিং কিৰ থােকােত মই মােজ মােজ অকনমান সময় ৰ িদওঁ যােত মাৰ ধাৰািবৰিণ
সুকলেম সমা কিৰব পােৰা ৷ মাৰ ধাৰািবৰিণ িন বুবগেয়া বছ আেমাদ পাইিছল ৷
যিদ কেনবাৈক ধাৰািবৰিণ িদ থকা অৱাত মাৰ ভিৰৰ তেলেৰ বলেটা সৰিক বাউেৰীৰ পাৰ হ যায় তিতয়া সই
বুবগেয় মাক ‘িতিৰ’ বুিল ধমক িদেয় ৷ আনহােত যিদ ধাৰািবৰিণ িদ থকা অৱাত মই কেনবাৈক কছ এটা ধিৰ
িদওঁ তিতয়া মাক ‘মান’ বুিল উদগিণ যাগায় ৷
খল চিল থকাৰ মাজেত কােনা এক বু মগজুত খলােল য পাগলািদয়াৰ পানীত নািম গােটা িতয়াই ল’ব পািৰেল
িেকট খলৰ আেমজ আ বািঢ়ব ৷ অিত সানকােলই এজাক ডকা ল’ৰাই তওঁেলাকৰ সকেলা সংেকাচ (আ লগেত
িপি থকা কােপাৰ) বাদ িদ পাগলািদয়াৰ বুকুৈল জাপ িদেল ৷ পাগলািদয়াত সােতাৰা মােনই িবপদ চপাই লাৱা ৷ ওপেৰ
ওপেৰ চােল পাগলািদয়াৰ পানী বছ শা যন লগা পাগলািদয়াৰ কাৱাল সাঁেত অিত সানকােলই আমাৰ বু এজনক
উটুৱাই িন কােনাবাখন পাৱাৈল গ ৷ ৱাদুৱা লািগল ! আমাৰ মাজত সাতুিৰব জনা এজেনা নািছল ৷ িকংকতব
িবেমাৰৈহ আিম ভয়েত িচঞিৰবৈল ধিৰেলা ৷ ইিপেন পানীৰ মাজত আমাৰ বুজেন ওপিঙ থািকবৈল আাণ চা
চলাইেছ ৷ সৗভাগেম কইজনমান খিতয়ক আিম িথয় হ থকা ঠাইিখনৰ ওচৰেৰ পথাৰখনেত আিছল ৷ আমাৰ
িচঞৰ িন তওঁেলাক দৗৰ মািৰ আিহল আ পানীৈল বুিল জাপ িদেল ৷ অিত সানকােলই পানীৰ মাজৰ পৰা আিহ
আমৰ বু সুকলেম পাৰ পােল ৷ পাগলািদয়াত নািম গা ধুবৈল যাৱাৰ বােব খিতয়াকেকইজেন আমাক বাৈকেয় দািব-
ধমিক িদেল ৷ আেদশ িদয়াৰ দেৰই তওঁেলেকা আমাক তৎণাত সই ঠাই এিৰ যাবৈলেকা ক’ল ৷ আিম সকেলা সই
সময়ত বছ ভীিত হ আিছেলা ৷ গিতেক ততাৈতয়াৈক সই ঠাইৰ পৰা যাবৈল সাজু হ’লা ৷
তেনেত খিতয়ক কইজনমানৰ এজেন সুিধেল, িতিৰমান দাস কুিন হা??’’
মাৰ আটাইেকইজন বুেৱ মাৰ িদেশ চােল ৷
‘‘এটু তুমাৰ সঁচা নাম না ?’’
এই েটা িন মাৰ এজন বু ৰ’ব নাৱািৰেল ৷ তওঁ ততািলেক উৰ িদেল, ‘‘হয়, হয় ৷’’
‘‘তুিম ম ভাল খল হান পাউ ৷ তাহােত তুমাৰ নাম ল আটাহ পািৰ আেছ. ।’’
‘‘নাই মােন ……..’’
‘‘তুমাৰ িপেত কুিন?’’
‘‘নলবাৰী কেলজৰ েফচাৰ ৷’’
‘‘অ' হেৰণ দাস ছাৰৰ আপা িনিক ?’’
মই িকবা ক’বৈল পাৱাৰ আগেতই ভােল মােন মূৰ তল ওপৰ হ’বৈল ধিৰেল, ‘‘হয় হয়, হেৰন দাসৰ চিল ৷’’ মই আঁৰ
চকুেৰ চােয় বুিজেলা িকছু ণ আগৈলেক মৃতুভয়ত আতুৰ হ থকা মাৰ বুসকল এিতয়া এই ‘হেৰন দাস হেৰন দাস’
খলত ব হ পিৰেছ ৷ কথা বিছ আগবািঢ়ব িনিদ মই মাৰ আচল নামেটা আ মাৰ দউতাৰ নামেটা ক িদেলা ৷
খিতয়কেকইজন পােছ মাৰ কথাত নহ’ল ৷ তওঁেলােক কিৰেল, ‘‘তইতা হিল িতিৰ মান দাস কুিন ত ?’’
‘‘তওঁ ভাৰতীয় িেকট দলৰ এজন নতুন তাৰকা !’’ বুিল ক আিম তাৰ পৰা িবদায় ল’লা ৷
